วันนี้ (4 มี.ค.67) เวลา 09.30 น. ณ ห้องน้ำพราว 1 โรงแรม ซี.เอส.ปัตตานี อำเภอเมืองปัตตานี จังหวัดปัตตานี กลุ่มงานบริหารงานยุติธรรมและอำนวยความเป็นธรรม กองส่งเสริมและสนับสนุนงานพัฒนาเพื่อความมั่นคง ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) จัดกิจกรรมเสวนา “20 ปี ย้อนอดีต ทบทวนปัจจุบัน สร้างสรรค์อนาคตชายแดนใต้” โดยมี นายไชยพร นิยมแก้ว รองผู้ว่าราชการจังหวัดปัตตานี หัวหน้าส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง นายนิพัส เพ็ชร์ลมุล ผอ.สวท.ปัตตานี ข้าราชการตุลาการ ข้าราชการอัยการ ทหาร ตำรวจ และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง เข้าร่วมการเสวนา

ภายในกิจกรรม มีการพูดถึงการดำเนินการแก้ไขปัญหา เพื่อลดเงื่อนไขความไม่เป็นธรรมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ในระยะ 20 ปีที่ผ่านมา ซึ่งการเสวนาประกอบด้วยวิทยากร คือ นายโสภณ ทิพย์บำรุง อัยการอาวุโส สำนักงานอัยการศาลสูงจังหวัดปัตตานี นายกิตติ สุระคำแหง อดีตรองเลขาธิการศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ นายประคอง เตกฉัตร รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค 9 นายกมลศักดิ์ ลีวาเมาะ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร แบ่งเขตจังหวัดนราธิวาส เขต 4 และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุทธิศักดิ์ ดือเระ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาอิสลามศึกษาและกฎหมายอิสลาม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี

จากปัญหาความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ผ่านมา เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547 ซึ่งเป็นเหตุการณ์สำคัญ ในวันที่ 4 มกราคม 2547 มีการปล้นอาวุธปืน ค่ายกองพันทหารพัฒนา อำเภอเจาะไอร้อง จังหวัดนราธิวาส เหตุการณ์เมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2547 นายสมชาย นีละไพจิตร ทนายความสิทธิมนุษยชนอิสลาม ถูกลักพาตัว เหตุการณ์เมื่อวันที่ 28 เมษายน 2547 เหตุการณ์มัสยิดกรือเซะ จากนั้น ได้มีกระบวนการยุติธรรมและการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเมื่อเดือนมกราคม 2547 รัฐได้ประกาศ พระราชบัญญัติกฎอัยการศึก 2457 ในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดนราธิวาส จังหวัดปัตตานี และจังหวัดยะลา ต่อมาเมื่อวันที่ 24 มีนาคม 2547 ได้มีการจัดตั้ง “กองอำนวยการเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้” หรือ กอ.สสส. เพื่อแก้ไขปัญหาความไร้เอกภาพของหน่วยงานฝ่ายปกครอง ตำรวจ และทหาร ในพื้นที่ซึ่งรับผิดชอบภารกิจดับไฟใต้

จากนั้น ได้มีกระบวนการพูดคุยที่ลังกาวีมาเลยเซีย มีกระบวนการยุติธรรมและการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งมีภารกิจที่สำคัญ โดยการจัดตั้งคณะกรรมการอิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ (กอส.) เพื่อส่งเสริมสันติภาพและความปรองดองให้ภาคส่วนต่าง ๆ ร่วมหาข้อยุติต่อปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีการยกเลิกกฎอัยการศึกในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ มีการนำหน่วยงานด้านความมั่นคงและปกครองให้เข้ามามีส่วนร่วมและมีบทบาทสำคัญ ในการดำเนินกระบวนการยุติธรรม โดยมีการประกาศใช้ พ.ร.บ.การบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ.2548 ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นครั้งแรก (ปัจจุบันประกาศ ฉบับที่ 75 มีผลตั้งแต่วันที่ 20 มกราคม – 19 เมษายน 2567)

ทั้งนี้ จากการดำเนินการโดยภาครัฐ มีเหตุการณ์ที่สำคัญ คือ ในปี 2549 พล.อ.สุรยุทธ์ จุลานนท์ อดีตนายกรัฐมนตรี พร้อมคณะรัฐบาล กล่าวขอโทษต่อครอบครัวผู้สูญเสียและผู้ที่ได้รับผลกระทบจากกรณี “กรือเซะ – ตากใบ” จึงมีการพูดคุย ภายใต้กระบวนการเจนีวา การพูดคุยเพื่อมนุษยธรรม ผลักดันให้เกิดการพูดคุยระหว่างรัฐบาลไทยกับขบวนการฯ ต่อเนื่อง ต่อมาจึงได้มีกระบวนการยุติธรรมและแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้เรื่อยมา จนเมื่อปี พ.ศ.2565 ได้มี พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ.2565 และในปี พ.ศ.2566 มีกระบวนการพูดคุย โดยคณะพูดคุยสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยมีนายฉัตรชัย บางชวด รองเลขาธิการสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.) เป็นหัวหน้าคณะพูดคุย และในปีนี้ เมื่อวันที่ 10 มกราคม 2567 ที่ผ่านมา พล.อ.ตันซรี ดาโต๊ะ สรี ซุลกิฟลี ไซนัล อะบีดิน ผู้อำนวยความสะดวกกระบวนการพูดคุยสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ เดินทางมาเยือนไทยอย่างเป็นทางการ เพื่อหารือรองนายกรัฐมนตรี สมศักดิ์ เทพสุทิน วงกรอบพูดคุยสันติสุข

นอกจากนั้น ภายในการประชุม มีการรับฟังความคิดเห็น ในหัวข้อ “การพัฒนากระบวนการยุติธรรมจังหวัด ชายแดนภาคใต้ในอนาคต” ด้วยประเด็น การเข้าถึงการอำนวยความยุติธรรม โดยวิทยากร ดร.ฮาฟีส สาและ ประเด็นการพัฒนาประสิทธิภาพกระบวนการยุติธรรม โดยวิทยากร ผู้ช่วยศาสตราจารย์ มูฮัมหมัดรอฟีอี มูซอ และการสร้างการรับรู้กระบวนการทางกฎหมาย โดยวิทยากร ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุทธิศักดิ์ ดือเระ และมีการนำเสนอความคิดเห็นจากการแบ่งกลุ่มย่อย จากนั้น มีการถอดบทเรียนและสรุปประเด็นสำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนากระบวนการยุติธรรมจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อการหาแนวทางการแก้ไขปัญหาความรุนแรงในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ต่อไป